TÜRK DÜNYASININ BÜYÜK ŞAİRİ AZERBAYCANLI MƏMMƏD İSMAYIL VEFAT ETTİ

TÜRK DÜNYASININ BÜYÜK ŞAİRİ AZERBAYCANLI MƏMMƏD İSMAYIL VEFAT ETTİ

(1 Kasım 1939-19 Ağustos 2025)

Sağlık sorunları nedeniyle uzun süredir tedavi gören Türk dünyasının büyük şairi Azerbaycanlı Məmməd İsmayıl vefat etti. Cenazesi yarın (20 Ağustos 2025) Azerbaycan’da, Tovuz rayonunun Esrik-Cırdahan köyünde defnedilecektir.

Ailesine, sevenlerine ve tüm Türk dünyasına baş sağlığı diliyoruz.

PROF. DR. MƏMMƏD İSMAYIL KİMDİR?

Türk edebiyatının yaşayan en büyük şairlerinden Prof. Dr. Məmməd İsmayıl (Mehmet İsmail) 1 Kasım 1939 yılında Azerbaycan’ın kuzeybatısında özbeöz Oğuz bölgesi olan Tovuz ilçesinin Esrik köyünde dünyaya gelmiştir. Babasının adı Mürşüd, annesinin adı Gülizar’dır. Babası II. Dünya Savaşı nedeniyle silahaltına alınmış ve şair henüz bir buçuk yaşındayken bir tren garında babasının deyimiyle son ayrılık yaşanmıştır. Uzak cephelere giden babasının bir daha dönmemesinin üzerine annesi Gülizar Hanım’ın himayesinde büyümüştür.

Şair, çok zor şartlar altında yetişmiştir. Maddi zorluklar içinde olsa da saz, söz ve âşık meclislerinin zenginliğinde büyümüştür. Bu zenginlikler içerisinde şiirinin mayasını da annesinin ninni, bayatı ve atasözlerinden almıştır. Annesinin sağlığında birçok sebepten evlenemeyen şair, annesinin vasiyeti üzerine, onun vefatından bir yıl sonra evlendi. Gülizar, İntizar, Sevinç ve Könül adında dört çocuk babasıdır.

Şair ilk ve orta öğrenimini doğduğu köy olan Esrik Cırdahan’da tamamladı.1964 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesini bitirdikten sonra 1975 yılında Moskova’da Gorki Edebiyat Enstitüsünde yüksek lisansını tamamladı.

Məmməd İsmayıl 1960-1964 yılları arasında doğup büyüdüğü köyde çeşitli görevlerde bulundu. Daha sonra Akstafa şehrinde çıkan “Galibiyyet” adlı gazetenin tashih işlerinde çalıştı.1966-1973 yılları arasında Azerbaycan Devlet Radyo ve Televizyonu Veriliş Komitesinde büyük redaktör, 1975- 1980 yıllarında Cafer Cabbarlı Film Stüdyosunda başredaktör olarak görev yaptı.1983-1987 yılları arasında Işık Neşriyatın genel müdürlüğünü yaptı. Bakü’de 1988 yılından itibaren neşredilen ve Azerbaycan’ın hürriyet mücadelesine öncülük eden “Gençlik” dergisinin de başredaktörlüğünü yürüttü. 300.000 tiraja ulaşan bu dergi vatan mücadelesinde çok önemli bir yere sahip oldu.1989-1997 yıllarında Azerbaycan Yazarlar Birliğinin sekreteri olan şair, Azerbaycan eski cumhurbaşkanlarından Ebülfez Elçibey döneminde Azerbaycan Devlet Radyo ve Televizyon Kurumunun genel müdürü oldu. Halkın istiklal mücadelesinin öncülerinden olan şair, Azerbaycan televizyon tarihinde ilk kez kayan yazıların Latin alfabesi ile yazılmasını sağladı. Daha sonraları Türkiye’ye gelerek 1996’dan itibaren Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde öğretim üyesi olarak yirmi beş yıl görev yaptı ve geçtiğimiz yıl emekli oldu.

Çocuk yaşlarda edebiyata ilgi duyan şairin edebiyat hayatı, Tovuz’da çıkan Sosializm Kendi adındaki yerel gazetede 1956 yılında neşredilen “Dağlar” adlı şiiri ile başladı.

Şair, yazar, gazeteci, televizyon ve radyo yöneticisi, akademisyen, çevirmen olan çok yönlü kişiliğe sahip Məmməd İsmayıl’ın ellinin üzerinde dünya diline çevrilen eseri vardır. Bir bilim adamı ve sanatçı olarak otuzu aşkın ülkede sempozyumlara, şiir festivallerine katılmıştır. Kendisi de çeşitli ülke sanatçılarından eserleri tercüme ederek Azerbaycan Türkçesine kazandırmıştır. Senaryoları da bulunan şairin şiirlerinin birçoğu bestelenmiştir. Prof. Dr. Məmməd İsmayıl’ın kendisinin ve dönemin görgü tanıklarının yaşamlarından esinlenerek kaleme aldığı İz isimli romanı 2015 yılında Bakü’de yayınlanmış ve 2. Dünya Savaşı Sovyet Dönemi’ni konu alan eserler arasında farklı bir bakış açısına sahip olmasından dolayı edebiyat çevrelerinde büyük yankı uyandırmıştır.

Məmməd İsmayıl, başta Avrupa Bilim, Sanat, Edebiyat Akademisi, Ukrayna Bilimler Akademisi, Avrasya Yazarlar Birliği ve Azerbaycan Yazarlar Birliği olmak üzere birçok uluslararası kurulun üyesidir. Ukrayna’da Yüksek Eğitim Akademisi’nden Fahri Doktora payesi almıştır.  Büyük şair dünyanın birçok ülkesinde çeşitli ödüller almıştır. Bunların başlıcaları şunlardır: Kızıl Kalem Ödülü (Azerbaycan, 1969), “Komsomol” Gençler Birliği Ödülü (Azerbaycan, 1978), Ostrovski Uluslararası Ödülü (Rusya, 1978), Türk Dünyası Hizmet Ödülü (Türkiye, 1997), Sergey Yesenin Diploması ve Sergey Yesenin Kızıl Payız Madalyası (Rusya, 2012), M. Emunescu Madalyası (Romanya, 2015), P. Bogdani Ödülü (Belçika, 2017), Yılın Şiiri Ödülü (Moldova, 2017), Taras Shevchenko Madalyası (Ukrayna, 2018), Avrupa Özgürlük Sevgisi Ödülü (Fransa, 2018), Azam Shkrelit Ödülü (Kosova, 2018), İ.R, Annenski Ödülü (Rusya, 2018), Kaşgarlı Mahmut Uluslararası Ödülü ve Mahmut Kaşgari Madalyası (2019).

AZERBAYCAN TÜRKÇESİ İLE YAYIMLANAN ESERLERİ:

1. Halk Türküleri (Çevri, tertip, önsöz), Işık Yayınevi, Bakü,1992.
2. H. N. Atsız, Bozkurtlar (Çevirme ve Önsöz), Yazıçı Yayınevi, Bakü,1993.
3. Ana Elleri (Şiirler), Azerneşr Yayınevi, Bakü,1966.
4. Dünyaya Bakıyorum (Şiirler), Gençlik Yayınevi, Bakü,1969.
5. Akşamlar, Sabahlar (Şiirler), Gençlik Yayınevi, Bakü,1972.
6. Söz Zamanına Çeker… (Şiirler), Azerneşir Yayınevi, Bakü,1976.
7. Vermeyin Dünyanı Basitleşmeğe (Şiirler), Gençlik Yayınevi, 1 Bakü,1978.
8. Bahtıma Düşen Gün (Şiirler), Yazıcı Yayınevi 1978, Bakü.
9. Daha Yaşamaya Değer (o (Şiirler), Gençlik Yayınevi 1978, Bakü.
10. Savaş, Zafer (Şiirler)Yazıcı Yayınevi,1978,Bakü.
11. Dünya Evimizdir (Çocuklar için şiirler), Gençlik Yayıevi,1984 Bakü.
12. Aman Teklik Elinden (Şiirler)Yazıcı Yayınevi.
13. Ümitten Asılan Kılıçlar(Şiirler)Yazıcı Yayınevi, Bakü.
14. Seçkin Şiirler, Azerneşir Yayınevi, 1992, Bakü.
15. Yaş Altmışa Dayandı Mühalifet Gazetesi Yayınları, 2000.
16. İz (Roman), Bakü 2015.

RUS DİLİNDE YAYIMLANAN ESERLERİ:

1. Olgunlaşmış Nar Taneleri, Sovyet Yazıçısı Yayınevi, Moskova,1977.
2. Deniz Üzerinde Ekin, Molodaya Gvardiya.
3. Zamanına Değilmiş Söz, Sovyet Yazıçı Yayınevi, Moskova,1978.
4. Yerle Gök Arasında, Molodaya Gvardiya Yayınevi, Moskova,1986.
5. Kutsallarım Benim. (Seçkin şiirler), Bedii Edebiyat Neşriyatı, Moskova,1989.
6. Lirik Şiirler, Azerneşir Yayınevi, Bakü,1992.

MACAR DİLİNDE YAZILMIŞ ESERİ:

Şiirler, Budapeşte,1993

KAZAK TÜRKÇESİ İLE YAYIMLANAN ESERİ:

Jürek Odu, Yazıçı Yayınevi, Alma Ata

TÜRKİYE TÜRKÇESİ İLE YAYIMLANAN ESERLERİ:

1. Seçkin Şiirler, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara,1993.
2. Bu Kan Yerde Kalan Değil (Şiirler), Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1998.
3. Türk’ün Sevgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 2000.
4. Molla Penah Vâgif, Yaralı Turna, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 2002.
5. İz (Roman), Akıl Fikir Yayınları, Ekim 2019.
6. Unuttuğun Yerdeyim (Şiirler), Akıl Fikir Yayınları, Ankara, 2012.